Subassertief of agressief gedrag: wat het is en waarom het je niet helpt

Wij mensen hebben nog altijd een oerinstinct in ons. Dat vertelt ons om te vechten of vluchten in conflictsituaties, met als gevolg dat we vaak subassertief of agressief reageren. Oftewel: we laten over ons heen lopen of gaan juist vól in de aanval. Allebei niet effectief. Wat houden die twee in? En wat is dan wél een goede reactie? Tipje van de sluier: assertiviteit is wat je nodig hebt.

Er was een tijd waarin conflicten je je leven konden kosten. Als iemand je niet mocht, kon die zomaar besluiten dat jij de volgende dag niet meer zijn beste vriend maar zijn voedzame maaltijd voor die avond moest worden. Je begrijpt: dan stel je je automatisch wel onderdanig op of ga je acuut in de aanval bij mogelijke dreiging. Alles om te voorkomen dat je straks voor een driegangenmenu in plaats van voor goede vriend wordt aangezien.

Gelukkig leven we nu in een tijd waarin de meeste mensen gewoon gekookte groenten en aardappels op het menu hebben staan in plaats van hun medemens. Toch hebben we onze vlucht-of-vecht-reactie van vroeger nog altijd niet afgeleerd. Het gevolg? Dat veel mensen in lastige situaties ofwel subassertief ofwel agressief reageren.

Dat dat niet werkt, weet je inmiddels wel. Maar voordat we ingaan op wat wél werkt (assertiviteit!), laten we eerst nog eens onder de loep nemen wat subassertief en agressief gedrag precies is.

Wat is subassertief gedrag?

Iemand die subassertief is, vertoont conflictvermijdend gedrag. Je stelt je als subassertief persoon onderdanig op en gedraagt je alsof de ander boven jou staat. Daardoor laat je ook gemakkelijk over je heen lopen en voelt het wellicht alsof je geen invloed hebt op een situatie of op de uitkomst van een gesprek. Je bent aarzelend en anderen lopen regelmatig over je heen.

Een paar kenmerken van subassertief gedrag:

• Je laat de ander dominant zijn en maakt jezelf klein.
• Je hebt de neiging om anderen te pleasen.
• Je zegt er niets van als iemand over je grenzen heen gaat.
• Je durft je mening niet uit te spreken.
• Je vat dingen snel persoonlijk op als iemand je ergens op aanspreekt.
• Als je boos of teleurgesteld bent, spreek je dat niet uit.

Voor jezelf is subassertief gedrag lastig. Het zorgt ervoor dat jij niet krijgt wat je zou willen, simpelweg omdat je daar niet voor gaat staan. Je hoopt dat anderen jou tussen de regels door wel kunnen lezen. Maar helaas, de machine die kan oprakelen wat er in jouw hoofd omgaat moet nog altijd uitgevonden worden.

Ook voor anderen is het niet fijn als jij je subassertief opstelt. De ander kan er dan niet op vertrouwen dat jij werkelijk zegt wat je denkt, en dat je het aangeeft als iets een grens over gaat.

Voorbeeld subassertief gedrag

Een voorbeeld van subassertief gedrag is als volgt. Je collega komt op vrijdagmiddag 15.00 uur onverwachts aan met drie taken die nog vandaag af moeten. Jij hebt het al druk en moet om half zes weg om je zoon op te halen van de opvang. Maar omdat je geen zin hebt in een conflict, mompel je maar:

‘Eh ja hoor, is goed. Ik heb het wel wat druk, maar ga er een moment voor maken.’

Van binnen kook je. Waarom komt zij toch altijd last-minute met taken aan? Weet ze dan niet dat je het zo druk hebt? Maar van dat alles zeg je niets. Hooguit als je straks thuiskomt tegen je partner aan de eettafel, maar niet tegen de collega zelf.

Wat is agressief gedrag?

Een agressief persoon is in veel opzichten compleet het tegenovergestelde van iemand die subassertief is. Agressief gedrag betekent dat je jouw belangen of meningen doordrukt zonder daarbij de mening, gevoelens of grenzen van de ander te accepteren. Je gaat dus dominant boven de ander staan. Jij wilt de beslissingen nemen en doet dat zonder rekening te houden met de ander.

Een paar kenmerken van agressief gedrag:

• je walst over anderen heen.
• Je geeft ongevraagd jouw (negatieve) mening.
• Je overstemt anderen door bijvoorbeeld door ze heen te praten.
• Je voelt je snel aangevallen en schiet dan ook direct in de aanval.
• Je dwingt jouw wensen af bij anderen of manipuleert ze zelfs.
• Je haalt anderen neer voor je eigen positieve gevoel.

Je begrijpt het vast al: met agressief gedrag stoot je mensen af en het komt je samenwerking en relaties niet ten goede. Bovendien kun je er juist het tegenovergestelde mee bereiken van wat je zou willen: in plaats van dat mensen naar je luisteren en je gelijk geven, jaag je ze tegen jou in het harnas.

Voorbeeld agressief gedrag

Laten we het voorbeeld van de collega met de extra taken er nog eens bij pakken. Hoe ziet je reactie eruit als jij agressief reageert?

In dat geval zal je je frustratie over het verzoek direct laten blijken. Je laat merken hier niet van gediend te zijn, maar blaast de situatie wellicht ook wat op. Zo reageer je bijvoorbeeld als volgt:

‘Nee, dat ga ik echt niet voor je doen. Ik ben er klaar mee dat jij altijd last-minute dingen bij me over de schutting gooit. Zoek het lekker zelf uit!’

Je merkt het: wel een duidelijk punt. Maar je collega is daarna waarschijnlijk zó overdonderd dat ze voortaan nauwelijks nog met verzoekjes bij jou durft te komen. Tja, dat is dan weer het andere uiterste.

Voorbeeld passief agressief gedrag

Overigens bestaat er ook nog zoiets als je passief-agressief opstellen. Dit betekent dat je agressief reageert, maar je agressie meer subtiel verstopt in je woorden. Je laat merken ergens niet van gediend te zijn, maar onderneemt zelf geen actie en verwacht dat de ander dat op basis van jouw woorden doet.

Dat ziet er bijvoorbeeld als volgt uit:

‘Oké, ik doe het wel. Ik ben alleen wel erg druk en je bent de zoveelste die het vraagt. Maar vooruit, voor nu is het prima.’

Waar agressief gedrag niet zijn vruchten afwerpt, doet passief-agressief gedrag dat ook zeker niet. Je uit dan wel deels je boosheid; je bereikt er nog steeds niets mee.

Dus: subassertief vs. agressief

Agressief en subassertief gedrag zijn dus twee uitersten. Ze hebben wel één ding gemeen: ze zijn beide niet helpend voor jou, maar ook zeker niet prettig voor de ander. Zowel wanneer je je subassertief als agressief opstelt, kan dat relaties verstoren en veel stress veroorzaken. Je bent namelijk te nadrukkelijk of juist te weinig aanwezig.

De beste manier om deze tegenpolen te omschrijven is als volgt: een subassertief persoon laat over zich heen lopen, terwijl een agressief persoon over mensen heen loopt.

Beter is het om jezelf te trainen in assertief gedrag. En nee, dat is niet hetzelfde als agressief zijn. Tussen assertief en agressief gedrag zit een wezenlijk verschil.Je komt dan voor jezelf op, maar wel op een manier waarbij je respect hebt voor anderen. Daarmee voorkom je zowel dat je over anderen heen loopt als dat zij over jou heen lopen, maar kom je tegelijkertijd wel op voor je rechten.

Wat je wel wilt: assertief gedrag

Nu je heel goed weet wat vooral niet werkt en niet handig is, is het tijd om te kijken naar gedrag dat wél is wat je wilt. Namelijk assertief gedrag. Assertief zijn betekent dat je duidelijk communiceert over jouw belangen, maar daarbij ook de belangen van de ander in je achterhoofd houdt. Bij assertief gedrag ga je voor een win-win-situatie waar zowel de ander als jij de vruchten van plukt.

Assertief gedrag betekent bijvoorbeeld:

• Je zegt ‘nee’ als je ergens geen tijd of ruimte voor hebt.
• Je geeft het aan als je iets vervelend vindt.
• Je gaat de confrontatie aan, maar wel op een constructieve manier.
• Je geeft respectvolle feedback als er iets stroef verloopt of als je ergens mee zit.
• Je bewaakt je grenzen in plaats van maar te hopen dat anderen niet over je grenzen heen gaan.

Assertief gedrag gaat je verder helpen. Dat laat ook de wetenschap zien. Zo blijkt uit Amerikaans onderzoek dat een assertieve houding in de juridische sector zorgt voor betere rechtspraak en slimmere oplossingen. Bovendien blijkt uit psychiatrisch onderzoek dat je met een assertieve houding minder stress ervaart en dat het je meer zelfvertrouwen oplevert.

Bovendien maakt assertief gedrag je productiever. Want als jij het op tijd aangeeft dat iets niet past of dat je iets niet nodig vindt, zit je ook niet meer in meetings waar geen eind aan komt of in overleggen waarin jij overbodig bent. Meer weten? Lees het boek ‘Elke Dag om 15.00 Uur Klaar’ om zowel assertiever als productiever te worden.

Voorbeeld assertief gedrag

Dus, zie je taken over de schutting gooiende collega nog eens voor je. Hoe zou je vanuit een assertieve houding op die situatie reageren? Zo bijvoorbeeld:

‘Ik zou je graag helpen, maar heb vanmiddag nog twee taken op de planning staan. Dus heel vervelend, maar het gaat me vandaag niet meer lukken. Ik kan het wel maandagochtend voor je oppakken.’

Beschikbare data en boekenIn-company offerte aanvragen

Word assertief, zo doe je dat!

Die assertieve houding waarbij jij niet jezelf over de kop hoeft te werken en zelf voor je grenzen staat, dát is wat je gaat helpen op het werk en daarbuiten. Hoe krijg je dat voor elkaar? Een paar tips.

1. Werk aan je zelfvertrouwen

Geloof jij niet werkelijk dat je op een gelijk niveau staat als de ander? Dan zal dat – al is het onbewust – ook blijken uit je communicatie. Daarom is het belangrijk om je zelfvertrouwen te vergroten, bijvoorbeeld via een cursus zelfvertrouwen.

2. Let op je lichaamstaal

Wat je zegt, is maar een klein deel van je communicatie. Wil je assertief en duidelijk communiceren? Dan moet wat je zegt in lijn zijn met hoe je het zegt. Zorg dus voor een zelfverzekerde houding die tegelijkertijd open is en dus uitnodigt om in gesprek te gaan.

3. Stop met jezelf verontschuldigen

Je excuses aanbieden als dat niet nodig is, getuigt van onzekerheid. Bovendien weegt een niet-welgemeend excuus voor de ander niet bepaald zwaar, zeker niet in situaties die helemaal niet om een excuus vragen. Dus let op hoe vaak je ‘sorry’ zegt en probeer die vijf letters in te slikken in situaties die helemaal niet om een ‘sorry’ vragen.

4. Ga voor assertiviteitstips naar Instagram

Over assertiviteit is ontzettend veel te lezen. Je hoeft dus gelukkig niet zelf het wiel uit te vinden. Volg Tijdwinst.com of Björn op Instagram en krijg dagelijks handige tips over zelfvertrouwen, voor jezelf opkomen en gesprekstechnieken voorgeschoteld. Gratis en voor niets!

5. Volg een cursus assertiviteit

De beste tip om assertiever te worden, hebben we tot het laatst bewaard: volg een cursus assertiviteit. Bij onze assertiviteitscursus leer je om voor jezelf op te komen, sterk in je schoenen te staan en waar nodig ‘nee’ te zeggen.

Meld je nu aan voor deze 1-daagse assertiviteitscursus en ontdek hoe jij in één dag kunt leren assertiever te communiceren. Prettig voor jou én voor je collega’s. We bieden de cursus trouwens ook online aan, waardoor je hem zelfs vanaf jouw keukentafel kunt volgen.

Beschikbare data en boekenIn-company offerte aanvragen