Hoe moet je ‘nee’ zeggen? En hoe doe je het zonder iemand te kwetsen? Het blijkt niet heel lastig. Of eng daarentegen. Volg dit stappenplan en ontdek niet alleen de kracht van ‘nee’ zeggen, maar ook de 8 manieren waarop je het netjes kunt doen. (Of resoluut, als je durft.)
Moeilijk nee kunnen zeggen? Je doet jezelf tekort
Hoe leer ik ‘nee’ zeggen? Laten we er niet omheen draaien: nee zeggen blijft een lastig thema. We houden er niet van en we associëren het meestal met negativiteit. Ondernemer Kenny Nguyen vertelt in zijn TED over de enorme waarde van het woord nee om persoonlijk te groeien:
Nee zeggen dus: je weet dat je het vaker moet doen, maar in de praktijk komt het er niet van. De reden daarvoor is simpel: mensen zijn van nature helpers. Lidewij Niezink deed er voor de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek naar.
Niezink:
‘Onze negatieve emoties zijn eigenlijk een uitdrukking van empathie. We voelen ons slecht als anderen zich slecht voelen. Die empathie zorgt er weer voor dat we anderen willen helpen: we worden er altruïstisch van. Vooral als de vragers zich dichtbij bevinden (vrienden of familie), voelt het als noodzaak om hen te helpen.’
Dat is natuurlijk een mooi effect van de evolutie, maar tegenwoordig lijken we er nogal in door te schieten. Volgens een groot onderzoek van de VIVA cijfert maar liefst 60% van de Nederlandse vrouwen zichzelf weg voor anderen, wil 61% altijd lief en aardig gevonden worden en geeft 33% zelfs aan direct ja te zeggen om maar van de vraag af te zijn. Over mannen zijn nog geen onderzoeksresultaten bekend, maar ook zij hebben er (in iets mindere mate) last van.
Het gevolg van dit meegaande gedrag: je bent hartstikke aardig naar anderen, maar niet voor jezelf. Volgens Steve Jobs is die manier van leven dodelijk voor je focus en voor je eigen ontwikkeling. Waarom ‘nee’ zeggen goed is:
Jobs:
‘Mensen denken dat focus betekent dat je ja zegt tegen datgene waar je mee bezig bent. Maar dat klopt helemaal niet. Je moet kiezen, voorzichtig zijn. Focus betekent niet ja zeggen tegen één ding, het betekent nee zeggen tegen duizend andere dingen.’
Omdat je dus geprogrammeerd bent om van nature ‘ja’ te zeggen tegen andere mensen, is het belangrijk dat je bewust leert om beter nee te zeggen. Schrap dus snel die onnadenkende ‘ja’s’ uit je agenda. De eerste stap daarbij is het onderdrukken van je reflex. Of zoals ondernemer Derek Sivers het zegt:
Als ik niet hell yeah!’ denk over een bepaalde vraag, dan zeg ik nee. We hebben tijd te kort op deze aardbol, dus het ene ‘ja’ is een nee voor iets anders. Ik ga niet meer voor de middelmatige ‘ja’s’ en de voorzichtige nee’s’, ik kies alleen voor de ‘hell yeah’s’ en de hell no’s’.
Dat bewust en aardig nee zeggen gaat optimaal in drie stappen en valt of staat dus met de juiste voorbereiding. Leren nee zeggen, in 3 stappen:
Stap 1. Stop jouw ‘autoresponse’
Hoe leer je nee zeggen? Om Sivers’ idee in de praktijk te brengen, is het belangrijk dat je je allereerst bewust bent van je reflexen. Door direct ‘ja’ te zeggen, doe je jezelf tekort en door automatisch met nee te komen, loop je het risico om als asociaal te worden gezien, zoals onderzoek van de American Psychological Association bevestigt.
Kies daarom voor een andere strategie: verander je ‘autoresponse’ en koop tijd. Bijvoorbeeld door te zeggen dat je er even over na wilt denken en dat je (indien nodig: spoedig) erop terugkomt. Door direct een notitie in je agenda of takenlijst te zetten, vergeet je die belofte niet en blijf je betrouwbaar voor je omgeving. Dit is een ideale manier om bijvoorbeeld een verzoek te tackelen om nog een extra project met een strakke deadline erbij op te pakken.
Vaak worden verzoeken die enorm veel tijd kosten op een druk moment aan je gevraagd en liefst ook nog met een zekere urgentie gebracht, bijvoorbeeld aan het eind van een vergadering die al is uitgelopen.
Sommige vragers kiezen bewust voor deze aanpak om er zeker van te zijn dat je ja tegen hem zegt (al is het maar om ervan af te zijn). Door je op dat moment niet te laten overbluffen en je automatische antwoord te veranderen, vermijd je een instinctief antwoord. De vrijgekomen tijd gebruik je vervolgens om je perfecte nee uit te zoeken en die nee later op de dag terug te geven.
Stap 2. Kies jouw perfecte ‘nee’
Oké, je hebt tijd gekocht en je hart klopt niet wild van enthousiasme. Deze vraag moet je niet met een ‘ja’ gaan beantwoorden. Maar welke nee is dan de beste optie? Dat hangt van jouw situatie af. Een voordeel: de keuze is reuze!
Hoe moet je ‘nee’ zeggen? 8 manieren!
1. De uitstelvariant
‘Ik heb daar nu écht geen tijd voor, maar voel je vrij om er in de toekomst op terug te komen.’
Deze manier van nee zeggen borduurt verder op stap 1 en is perfect geschikt voor jou als je echt moeite hebt met het weigeren van de vraag. Door langer uitstel te vragen, geef je in elk geval aan dat je nu geen ruimte hebt. Bovendien verlang je iets terug van de ‘vrager’: namelijk dat hij je op een later tijdstip nogmaals vraagt. Door deze uitstelvariant te gebruiken, kom je niet bot over en filter je vragers die alleen maar vragen uit directe noodzaak of gemakzucht eruit.
2. De doorverwijzing
‘Ik ben niet gekwalificeerd om te doen wat je van me vraagt, maar hier heb je iets dat je verder helpt.’
Wanneer iemand je iets vraagt waar je niet in gespecialiseerd bent, dan is het maar de vraag of jij diegene moet zijn om te helpen. Stel: je bent bijvoorbeeld goed in het voeren van sollicitatiegesprekken. Dat wil niet zeggen dat je vervolgens je hele vriendenkring van sollicitatietraining hoeft te voorzien. Verwijs bij vragen door naar goede literatuur over solliciteren die je zelf hebt gebruikt of geef ze jouw CV en laatste sollicitatiebrief ter inspiratie.
3. De introductie
‘Dit is niet mijn vakgebied, maar ik ken iemand die je daarmee verder kan helpen.’
Een goede introductie is een cadeau dat we graag ontvangen, maar vaak vergeten te geven. Het kost je slechts een paar minuten om twee mensen aan elkaar voor te stellen, die elkaar kunnen helpen. Zo zijn zij blij, ben jij geen tijd kwijt en zien ze jou als de ‘good guy’.
Denk je dat dit niet werkt? Dat dacht een 15 jaar oude Paul McCartney misschien ook toen hij werd voorgesteld aan John Lennon, en Steve Woszniak toen iemand hem vertelde ‘eens met Steve Jobs te praten, want die was ook goed met elektronica’.
Natuurlijk zijn dit uitzonderingsgevallen, maar uit Malcom Gladwells The Tipping Point blijkt dat in de Verenigde staten 56% van de mensen hun banen vinden via hun netwerk en volgens onderzoek van het CBS ontmoet nog steeds meer dan de helft van de Nederlanders hun partner op die manier. Jouw introductie kan dus meer losmaken dan je denkt!
Let op: vraag wel altijd toestemming aan de mensen tussen wie je het contact tot stand brengt, anders heeft deze techniek meer te maken met afschuiven, dan met waarde toevoegen.
4. De brug
Breng vraag en aanbod bij elkaar
Deze techniek lijkt op nummer 3, maar heeft een ander uitgangspunt. Ken je twee mensen in je netwerk die met iets soortgelijks bezig zijn en die jou af en toe om hulp vragen? Breng ze dan bij elkaar en stap er zelf tussenuit: spaart jou tijd en je hebt twee mensen geholpen.
5. De verkenner
Stuur iemand anders op onderzoek uit
Als je zelf twijfels hebt bij het aannemen van een nieuwe opdracht of project, kan het de moeite waard zijn om iemand anders vooronderzoek te laten doen. Op kantoor is dit een geweldige methode. Geen zin in een vergadering? Vraag een van je collega’s die toch bij die vergadering aanwezig is en verzoek hem of haar om te kijken hoe noodzakelijk jouw deelname aan het nieuwe project werkelijk is. Vaak kan je collega dit prima alleen af en ben jij van het verzoek verlost.
6. De bundeling
Verzamel je soortgelijke verzoeken
Worden je regelmatig dezelfde vragen gesteld, dan is het handig om die mensen bij elkaar te brengen op één moment. Dat kan in een overleg dat je samen inplant, in een conference call of bij een drankje in de kroeg. Op die manier hoef jij maar een keer je verhaal te doen en help je in één keer al die mensen die je regelmatig om hetzelfde advies vragen.
Wil je dit soort dingen niet fysiek bespreken, bundel dan de vragen in een document en stuur die info naar iedereen (ook in de toekomst) door.
7. De sociale kaart
‘Als ik jou help, moet ik anderen teleurstellen’
De hele reden waarom je nee zeggen zo moeilijk vindt, is dat je graag anderen wil helpen, zoals uit het onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen al bleek. Waar dat normaal in je nadeel werkt, kun je dat ook in je voordeel gebruiken.
Wil iemand op je werk dat je iets extra’s doet, maar zit je dag al volgepropt? Geef dan aan wat de consequenties voor andere collega’s zullen zijn als je ‘ja’ zegt.
Datzelfde geldt voor thuis. Wil je partner graag dat jij nog even de boodschappen doet en vanavond kookt, geef dan aan dat je de kinderen dan niet naar voetbaltraining of zwemles kunt brengen en dat dat teleurgestelde gezichtjes oplevert. De kans dat de vragensteller zijn vraag intrekt, is dan groot.
8. Een snoeihard nee
‘Nee.’
Heb je alle 7 technieken geprobeerd en geeft je vragensteller nog steeds niet op, dan is het tijd voor het zware assertief geschut. Een assertieve manier om met deze situatie om te gaan is de ‘broken record’ techniek, waarin je jezelf zodanig lang blijft herhalen tot het kwartje bij de ander eindelijk valt.
De kans dat iemand je minder aardig vindt, is bij deze laatstgenoemde techniek wel het grootst, maar je bereikt er in elk geval je doel mee en kweekt misschien nog wat begrip als bonus.
Als het iemand mocht opvallen dat je assertief de broken-record techniek toepast, is er niets mis mee om te zeggen:
‘Het spijt me dat ik je teleur moet stellen. Een van mijn doelen voor dit jaar is om vaker nee te zeggen. Jij bent een lastig publiek om dat op te oefenen, maar ik zie het dan maar als een goede oefening in assertiviteit.’
Stap 3. Kijk niet terug nadat je nee hebt gezegd
Je hebt je impuls overwonnen (je ‘autoresponse, zoals beschreven in stap 1), bent niet tegen je gevoel in gegaan en je hebt nee gezegd, op je meest vriendelijke manier ooit (stap 2). Dat is mooi, nu op naar de volgende leergelegenheid om nee te zeggen! Kijk vooral niet te lang terug en maak je vooral niet druk over wat iemand nu van je vindt.
Je hebt de juiste keuze voor jezelf gemaakt en dat op een vriendelijke en respectvolle manier gebracht. Waarschijnlijk heb je iemand ook écht geholpen, alleen heb je daar je eigen kostbare tijd niet aan besteed. Win-win, geniet daarvan!
Kortom: hoe moet je ‘nee’ zeggen?
Door dit drie stappenplan toe te passen waarin je je eerste reactie verandert en tijd koopt, je de perfecte nee uitzoekt voor de situatie en niet piekert over je nieuwe manier van handelen, hou je meer tijd over om te focussen op wat écht belangrijk is voor jou én voorkom je een burn-out.
Nee leren zeggen samengevat:
- Zeg niet gelijk ‘ja’. Stel je respons uit.
- Denk na en kies de wijze waarop je ‘nee’ zegt.
- Houd vast aan je ‘nee’. Kijk niet terug.
Vaker ‘nee’ zeggen? Lees het boek of deze artikelen
Wil je meer leren over je prioriteiten kennen en voor deze opkomen? Lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar en maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen. Dan leer je niet alleen meer over assertiviteit, maar leer je ook beter bepalen welke werkzaamheden voorrang krijgen en hoe je omgaat met storende collega’s.
Check ook eens deze artikelen:
- “Dringend?!” – Waarom collega’s 100x storen (en hoe je dat stopt)
- Stop met aardig zijn in déze 5 situaties (wees assertief!)
- Sympathiek zijn volgens ‘s werelds aardigste persoon — 6 manieren.
- Stop met doemdenken over wat anderen van je vinden — 5 psychologische tips
Toch nog eng om ‘nee’ te zeggen?
Merk je nu dat je toch nog enige schroom voelt om een verzoek of afspraak af te wijzen, dan is wellicht een assertiviteitscursus iets voor jou! In onze 1-daagse cursus Assertiviteit oefenen we samen een aantal scenario’s waarin je te maken krijgt met lastige verzoeken. We geven je een aantal manieren om hier mee om te gaan en oefenen dit zolang tot dat jij je zelfverzekert genoeg voelt om stellig te zijn in je afwijzing.
Wie zijn wij? Assertiviteitscursus
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
