Er zijn grofweg 3 soorten klagen. De eerste maakt je doodongelukkig. De tweede lijkt oké, en wordt vaak gedaan, maar helpt je voor geen meter verder. De derde is de enige soort die werkt – zonder stress, met oplossing. Dit is hoe klagen wél oké is!
De Nederlander lijkt er soms een volkssport van te maken: klagen. Klagen over het weer, over het werk of over de wereld in z’n geheel. We doen het – vaak onbewust – ontzettend veel.
Logisch ook, want je brein is zo ingesteld. Evolutionair gezien was het relevant om vooral te letten op negatieve zaken in onze omgeving. Het heet de ‘negativity bias’. Psycholoog Jodie Rogers legt het uit in haar TED-talk:
“We zijn zo geprogrammeerd dat we meer focussen op de negatieve dingen in het leven dan de positieve dingen. Waarom? Omdat dat ons in leven houdt. Het was evolutionair belangrijk om beter op de zilvertand-tijger te letten dan op de pot met honing, want bij de eerste ligt de dreiging. Het is een vitaal mechanisme.”
Het mag dan een vitaal mechanisme zijn dat ons ooit een dienst bewees, het is inmiddels hopeloos uit de tijd om vooral te letten op het negatieve en te klagen. Het is zelfs gevaarlijk, als je het veel doet.
Maar…
Stoppen met klagen werkt niét
We klagen steeds meer. En telkens wanneer we dat doen, leggen de hersenen bepaalde neuro-verbindingen aan die zo steeds sterker worden. Als een spier die door oefening steeds groter en steviger wordt, kan klagen en focus op negatieve gedachten een beoefende ‘gewoonte’ van het brein worden. En die gewoonte dient, als je het verkeerd aanpakt, geen enkel doel (meer). Het levert je alleen maar stress, een stijgende bloeddruk en een ongelukkig gevoel op. En dat vindt je hoofd en lijf niet leuk.
Nu denk je misschien dat je, in plaats van focussen op negatieve zaken en klagen, dus alleen nog maar het tegenovergestelde moet doen. Dat positief denken en stoppen met klagen de oplossing is.
Nee hoor.
Natuurlijk denk je liever positief dan negatief. Belangrijk zelfs, als het even kan. Maar niet alles is altijd positief. Er gebeuren negatieve dingen, ook in jouw omgeving. Vervelende zaken negeren en alleen maar aan zonneschijn denken lost het niet op. Bovendien kun je positief denken niet forceren en het negatieve negeren. Daar bereik je niets mee – claimt Oliver Burkeman in zijn boek ‘Het Tegengif’:
“We zijn zo geprogrammeerd dat we meer focussen op de negatieve dingen in het leven dan de positieve dingen. Waarom? Omdat dat ons in leven houdt. Het was evolutionair belangrijk om beter op de zilvertand-tijger te letten dan op de pot met honing, want bij de eerste ligt de dreiging. Het is een vitaal mechanisme.”
Het mag dan een vitaal mechanisme zijn dat ons ooit een dienst bewees, het is inmiddels hopeloos uit de tijd om vooral te letten op het negatieve en te klagen. Het is zelfs gevaarlijk, als je het veel doet.
Maar…
Stoppen met klagen werkt niét
We klagen steeds meer. En telkens wanneer we dat doen, leggen de hersenen bepaalde neuro-verbindingen aan die zo steeds sterker worden. Als een spier die door oefening steeds groter en steviger wordt, kan klagen en focus op negatieve gedachten een beoefende ‘gewoonte’ van het brein worden. En die gewoonte dient, als je het verkeerd aanpakt, geen enkel doel (meer). Het levert je alleen maar stress, een stijgende bloeddruk en een ongelukkig gevoel op. En dat vindt je hoofd en lijf niet leuk.
Nu denk je misschien dat je, in plaats van focussen op negatieve zaken en klagen, dus alleen nog maar het tegenovergestelde moet doen. Dat positief denken en stoppen met klagen de oplossing is.
Nee hoor. Natuurlijk denk je liever positief dan negatief. Belangrijk zelfs, als het even kan. Maar niet alles is altijd positief. Er gebeuren negatieve dingen, ook in jouw omgeving. Vervelende zaken negeren en alleen maar aan zonneschijn denken lost het niet op. Bovendien kun je positief denken niet forceren en het negatieve negeren. Daar bereik je niets mee – claimt Oliver Burkeman in zijn boek ‘Het Tegengif’:
Je mag dus best klagen, wanneer de situatie gewoonweg vervelend is. Alleen… Je doet het vaak verkeerd! Gelukkig is er ook een goede manier om te klagen. Eentje die wel werkt, je omgeving niet tot last is én echt oplucht.
Klagen – je doet het (2x) verkeerd
Je doet het dus, vanzelf: klagen. En waarschijnlijk zelfs veel. Maar dat is op zich geen probleem, want soms zijn er nu eenmaal situaties die vervelend en klaagwekkend zijn. Maar als het dan zover is, dan neig je meestal naar een verkeerde vorm van klagen. 2 vormen zelfs.
Psycholoog en geluksonderzoeker dr. Robert Biswas-Diener noemt ze “chronisch klagen” en “ventilerend klagen”.
Chronisch klagen – is verkeerd
Dr. Robert:
“Je hebt mensen die nooit tevreden lijken te zijn. Zij staan bekend als de ‘chronische klagers’. Ze hebben de neiging om problemen te blijven herkauwen en om liever te focussen op tegenslagen dan op verbeteringen.”
Chronisch klagen is een typische uitwerking van de getrainde ‘spier’ in je brein, die bij elke keer negatief denken en klagen sterker wordt. Waarschijnlijk heb je in dit geval niet eens meer door dat je zoveel klaagt. Bovendien klaag je zelfs waar niet echt iets te klagen valt. Het is een gewoonte geworden. Een gevaarlijk gewoonte, voor jezelf en je eigen gezondheid – én voor je omgeving. Bijna iedereen kent wel een ‘klaag-collega’. Iemand die overal wel een negatieve situatie in ziet en de kans grijpt om te klagen. Giftig!
(Lees hier hoe je omgaat met negatieve mensen – zoals “chronische klagers” – op 4 manieren.)
Ventilerend klagen – is verkeerd
Dr. Robert:
“‘Ventilerend klagen’ is emotioneel ongenoegen uitdrukken. Mensen die dit doen blijken vooral gefocust op hun eigen – vaak negatieve – ervaringen. Door hun boosheid, frustratie of teleurstelling te tonen, hopen ze op aandacht van anderen. ‘Ventileerders’ negeren advies en mogelijke oplossingen vaak. Ze willen niets oplossen, ze zoeken alleen bevestiging.”
Je negatieve gedachten en gevoelens steeds maar ventileren naar anderen toe, werkt dus niet. Net zoals het averechts werkt om te ‘ventileren’, wanneer je boos bent.
Het meest vervelende gedeelte van chronisch of ventilerend klagen is – buiten dat het jezelf stress en negativiteit oplevert – dat het de mensen om je heen een bewezen slecht humeur bezorgt, zonder uitzondering.
Wat je beter met je negatieve gevoelens kunt doen, om beide effecten te voorkomen, is “instrumenteel klagen”. Heeft niets met een viool te maken. Wel met oplossingen.
Klagen – zo doe je het goed
“Instrumenteel klagen” is in feite niets meer dan oplossingsgericht klagen, volgens dr. Robert. En slechts 25% van de klagers doet het op deze goede manier, blijkt uit onderzoek. Zonde! Want dit werkt (wél).
Dat oplossingsgericht klagen, dat werkt ongeveer zo… Een voorbeeld, door dr. Robert:
“Wanneer je klaagt bij je partner over het uitgeven van teveel geld, dan zou dat instrumenteel klagen kunnen zijn.”
Hoe? Wat het verschil maakt met ‘ventileren’ bijvoorbeeld?
“Wanneer je focust op de impact van het probleem, het belang van verandering en wanneer je meewerkt in het bedenken van een plan voor verbetering.”
Ventilerend klagen doet dat bijvoorbeeld niet: focus op impact, verandering en verbetering.
Ventilerend klagen in dit geval bijvoorbeeld in het luchtledige zuchten en zeggen dat “het ook altijd hetzelfde liedje is” en dat je er “ondertussen moe van wordt” dat je partner steeds teveel geld uitgeeft.
Chronisch klagen zou in hetzelfde geval bijvoorbeeld betekenen dat je telkens bij je vrienden, collega’s of zelfs je partner weer aankomt dat hij of zij teveel geld uitgeeft – net zoals je klaagt over alle andere dingen die je niet bevallen of dwarszitten.
Instrumenteel klagen doet het anders. Het focust wel op impact, verandering en verbetering. Zo bijvoorbeeld:
“Ik merk dat het me veel zorgen baart dat je telkens zoveel geld uitgeeft, schat. Aan het eind van de maand komen we vaak maar net rond met de boodschappen-pot. Als je er eens op zou kunnen letten dat je bijvoorbeeld maximaal €100 per maand uitgeeft aan kleding , dan hoeven we nooit krap te zitten. .”
Zie je dat? Impact, verandering, verbetering – in plaats van alleen maar klagen zonder oplossing. Dát is het grote verschil: het is klagen om tot een oplossing te komen.
Het maakt het grote verschil en het is de belangrijkste voorwaarde van instrumenteel klagen – dus als je alleen deze onthoudt, zit je al goed – maar er zijn er nóg een paar – als je helemaal goed wil klagen.
5 voorwaarden van instrumenteel klagen
Instrumenteel klagen werkt dus, zolang het voldoet aan 1 belangrijke voorwaarde (‘het is oplossingsgericht’) en als het even kan ook nog aan deze 4 andere voorwaarden – als je helemaal ‘goed’ wil klagen – volgens dr. Robert en collega-psychologen zoals dr. Guy Winch:
- Klaag altijd oplossingsgericht. Bedenk van tevoren wat je met je klacht hoopt te bereiken, en uit dat. Is er geen oplossing, dan moet je ook niet klagen. Het heeft namelijk geen zin. Klaag alleen wanneer er mogelijkheid tot verbetering is. Het weer verander je niet, slechte gewoonten van je partner of vervelend gedrag van een collega wel.
- Werk samen naar die oplossing toe. Help mee, als het kan.
- Richt je klacht aan de juiste persoon of instantie: degene met wie je verbetering kunt inzetten, of degene die (mede) de oorzaak van het probleem vormt. Niet in het luchtledige.
- Klaag over 1 concreet probleem per keer. Verzamel geen verschillende problemen om als één geheel over te klagen (“jij doet ook altijd alles zonder nadenken!”) of zoom in op details (“je hebt al veel te veel schoenen!”). Analyseer wat precies het probleem is (“je lijkt niet bewust te zijn van hoeveel geld je uitgeeft”) en klaag dáár over. De rest komt later.
O, en dan nog een heel belangrijke:
5. Hou het assertief!
Hou de communicatie van je klacht assertief, niet agressief. Spreek vanuit het ik-model (ga uit van jouw beleving van het probleem, in plaats van met vingers wijzen naar de schuld van de ander), geef de ander de ruimte om te reageren, luister actief naar de reactie en blijf zo samen opbouwend praten – richting de oplossing.
Dus
Hou je klachten ‘instrumenteel’. Het is niet alleen een goede vorm van klagen, het is zelfs een manier van klagen die aan te moedigen is: eentje die focust op een oplossing.
Zo wordt klagen namelijk weer iets goeds en nuttigs, zoals het ooit iets goeds en nuttigs was in de prehistorie waarbij we moesten letten op negatieve bedreigingen. De enige verandering tussen toen en nu: nu moeten we, om goed te klagen, juist letten op het positieve – op de oplossing waartoe je klacht moet leiden. Niet door altijd maar positief te denken in plaats van negatief denken, maar door het negatieve te erkennen en het op te lossen.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
