Heeft die collega nogal wat narcistische trekken? Verdenk je misschien je baas ervan dat zij een narcist is? Het zou zomaar kunnen en met één eenvoudige – en wetenschappelijk ondersteunde – vraag kom je erachter. Echte narcisten zullen hem namelijk zó beantwoorden. Een narcist ontmaskeren was nog nooit zo eenvoudig!
Wat is narcisme? En is narcisme een stoornis? De definitie van narcisme, volgens het woordenboek Van Dale:
‘Een narcist heeft een ziekelijke liefde voor zichzelf’.
De betekenis van narcisme gaat echter verder dan dat. Een narcist zijn of in je omgeving hebben, heeft grote (negatieve!) impact op je welzijn. Een gezonde relatie hebben als of met een narcistisch persoon is onmogelijk, zelfs wanneer je dat narcisme bestrijdt met assertiviteit.
Je bent er hoogstwaarschijnlijk al verschillende keren mee om de oren geslingerd: het woord ‘narcisme’. Niet per sé als aanduiding van jouw persoonlijkheid, maar in je omgeving zijn er ongetwijfeld mensen van beschuldigd. In de media, bijvoorbeeld; waar luid schreeuwende politici er volop van beschuldigd worden en zelfingenomen beroemdheden er ook niet al te best vanaf komen op psycho-analytisch gebied. Of op kantoor; waar je collega je baas misschien wel ‘een narcist’ heeft genoemd. Of zelfs binnen je eigen familie, kan ook.
Maar, wat is de oorzaak van narcisme?
“Narcisme is een complex persoonlijkheidskenmerk omgeven door mythes, misinterpretaties, en ongegronde claims die populaire media maar blijven verkondigen”, stelt sociaal psycholoog Sander van der Linden.
Oftewel: journalisten zijn geen psycho-analisten, en je collega’s en schoonbroer waarschijnlijk ook niet. Zij kunnen die diagnose niet zomaar stellen. Narcisme als persoonlijkheidskenmerk of stoornis herkennen is lastig, ook voor psychologen. Het antwoord geven op de vraag ‘wat is narcisme’ en het herkennen van een ware narcist ligt dus niet zo simpel als amateur-analisten het vaak doen lijken.
Maar wat is narcisme dan precies, als we het psychologisch wél correct willen definiëren?
Wat is narcisme? Wat is een narcist? Zo herken je hem of haar
Wanneer ben je een narcist?
“Individuen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis geloven in het algemeen dat de wereld om hen draait. Deze aandoening wordt gekenmerkt door een gebrek aan de vaardigheid om te kunnen empathiseren met anderen en door een opgeblazen gevoel van eigendunk. Zaken als grootheidswaan en een ernstige behoefte om aanbeden te worden kom hier ook bij kijken. Mensen met deze aandoening worden vaak omschreven als arrogant, egocentrisch, manipulatief en veeleisend. Ze kunnen er zelf van overtuigd zijn dat ze een voorkeursbehandeling verdienen.”
Dat is de definitie die psychologen op het erkende informatieplatform Psychology Today hanteren. Herken je al iemand, in gedachten? Misschien dat de volgende typische narcistische kenmerken je verder op weg helpen. Men spreekt van een narcistische stoornis, zodra iemand 5 of meer van de volgende eigenschappen bezit:
De kenmerken van een narcist:
- Overdrijft hoe ‘belangrijk’ hij/zij zelf is.
- Houdt zich veelal bezig met fantasieën over succes, macht, schoonheid, intelligentie of de ideale romance.
- Gelooft dat hij/zij speciaal is, en alleen begrepen kan worden door andere ‘speciale’ personen of instituties.
- Heeft constant aandacht en bewondering van anderen nodig.
- Heeft onredelijke verwachtingen van voorkeursbehandeling.
- Maakt misbruik van anderen om eigen doelen te bereiken.
- Houdt geen rekening met gevoelens van anderen, ernstig gebrek aan empathie.
- Is vaak jaloers op anderen en gelooft dat anderen vaak jaloers op hem/haar zijn.
- Vertoont arrogante houding en gedrag.
Wat verder goed is om te weten over narcisme is dat het merendeel van de ware narcisten van het mannelijk geslacht zijn (50-75%).
… maar wat zijn ‘ware narcisten’ dan?
Jep. Ik spreek hier van ‘ware’ narcisten, omdat het complexe van narcisme ‘m zit in het feit dat het een heel spectrum omvat. Aan de ene kant van het spectrum zit ‘narcistische trekjes’ en aan de andere – extreme kant – zit ‘narcistische persoonlijkheidsstoornis’. Zie je het verschil? Iemand kan bijvoorbeeld een wel heel optimistisch beeld van zichzelf hebben of soms wat ongevoelig overkomen, maar dat maakt hem of haar niet meteen een ‘ware’ narcist. Daar gaat het vaak mis in de amateur-analyses.
De vraag ‘wat is narcisme’ leidt dus automatisch naar ‘op welke plaats in het narcisme-spectrum bevindt de potentiële narcist zich’? Heb je te maken met een ‘ware’ narcist, dan zit hij in de meest extreme hoek van het spectrum. In dat extreme geval spreek je dus van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Stoornis. Niet oké. En lastig vast te stellen bevestigt dr. Seth Rosenthal, psychopathaloog aan Harvard en Yale:
“Het lijkt niet tegenstrijdig om te denken dat narcisme voorkomt in verschillende gradaties onder gezonde, niet gestoorde individuen. Maar er is ook het punt waarop narcisme zo extreem wordt dat het indringende psychologische mankementen veroorzaakt die als ‘stoornis’ beschouwd kunnen worden. Dat specifieke punt wanneer een narcistische trek een stoornis wordt en te diagnosticeren is, is een voortdurende en vaak omstreden uitdaging.”
Een vrij brede aandoening, dus. Eentje die in veel verschillende vormen kan voorkomen, en zich op nog meer verschillende manier kan uiten. Eentje die, zo lijkt het, inderdaad lastig vast te stellen is ‘met het blote oog’ door niet-psychologen door zijn brede spectrum en grote complexiteit. Daar heeft dr. Van der Linden een punt. En collega dr. Rosenthal zeker ook.
Het lijkt dus uitgesloten om narcisme te herkennen, zeker door een niet-psycholoog…
Totdat collega-psycholoog Sara Konrath en onderzoeker aan de Amerikaanse universiteit van Indiana zich ermee bemoeit. Zij is de uitdaging aangegaan om uit te zoeken of het tóch kan: narcisme, tot op bepaalde hoogte, vaststellen op een simpele manier die iedereen kan toepassen. Eigenwijze dame. Met succes. Want simpel werd het: ze bracht de complexe analyse van ‘wat is narcisme’ terug tot het stellen van 1 essentiële vraag die een ware narcist onomstotelijk ontmaskert.
Hoe herken je een narcist? Narcist ontmaskeren in 1 vraag
Sara Konrath kende, net als andere psychologen, de universele persoonlijkheidstest om een narcisme-stoornis te herkennen. Deze omvat 40 vragen, die moeten concluderen op welk punt van het spectrum een individu zich begeeft, als het op narcisme aankomt. Het is echter niet erg aannemelijk dat je iemand 40 verschillende vragen gaat stellen om te checken of je hier met een narcist te maken hebt. Het ‘Narcistic Personality Inventory (NPI)’ genaamd.
Konrath wist, op basis van deze test, de diagnose terug te brengen tot niet meer of minder dan één enkele vraag. En ze noemt het: de ‘Single Item Narcissism Scale (SINS)’. Over kernachtig gesproken.
Benieuwd naar de vraag, inmiddels? Welnu, tromgeroffel…, je kunt een narcist herkennen aan 1 vraag:
“Ben je een narcist?”
WAT?!
Jep. Dat is ‘m. De wetenschappelijk bestudeerde vraag die na maanden tot jaren aan analyse uit de hoge hoed is gekomen. Had je zelf kunnen bedenken? Nou, nee. Er zit meer achter dan je denkt.
Het lijkt in eerste instantie wat contra-intuïtief om iemand op de man af te vragen of hij een bepaalde negatieve eigenschap bevat. En in bijna alle gevallen is dat ook zo. Iemand zal het niet snel bevestigen wanneer je vraagt “ben je een dief?” of “ben je een huilebalk?”. Dat komt omdat gezonde mensen die kenmerken erkennen als negatief en zich er daarom voor schamen.
Maar ik zei bijna alle gevallen. Bij een ware narcist is dit namelijk niet het geval. Die is trots om zich te identificeren als een narcist. Hij zal er meteen openlijk voor uitkomen. En er nog een schepje bovenop doen, narcisten-stijl.
Voila, daar heb je de truc. Het is echt zo simpel.
Houd hier rekening mee
Wat wel nog belangrijk om te weten, is dat je de vraag precies zo moet stellen. Vraag dus niet “ben je narcistisch”, dan krijg je wellicht een andere uitkomst. Een ware narcist zal dat niet genoeg vinden om zichzelf te omschrijven. Hij/zij is niet narcistisch, hij/zij is een narcist. Rechtstreekse identificatie, voor minder doet een narcist het niet.
Verder mag je de vraag natuurlijk wel toelichten, als de persoon in kwestie het antwoord op de vraag ‘wat is narcisme’ nog niet kent – maar zichzelf er meteen in zou herkennen wanneer dit aan hem/haar omschreven wordt. Zeg in dat geval, om psycho-wetenschappelijk correct te blijven volgens de Single Item Narcissism Scale van dr. Konrath:
“…Het woord ‘narcist’ betekent egoïstisch, egocentrisch en ijdel.”
Niet anders, geen andere kenmerken of symptomen toevoegen. Deze drie. Heeft dr. Konrath onderzocht. Werkt. Stick to the system.
Ben je nog steeds niet bekomen van de eenvoud en directheid van deze vraag en aanpak?
Snap ik. Collega’s dr. Rosenthal en Van der Linden dachten hetzelfde. Sander van der Linden:
“In eerste instantie waren mijn collega Seth Rosenthal en ik sceptisch over het idee dat één simpele vraag – ‘Ben je een narcist?’ – narcisten nauwkeurig zou kunnen identificeren, aangezien narcisme zo’n complexe en multidimensionale persoonlijkheidstrek is.”
Scepticisme sloeg al snel om in nieuwsgierigheid. Ze besloten er samen een complete studie aan te wijden om te zien of wat Sara Konrath beweerde echt zou kunnen: een narcist ontmaskeren met één vraag. In die studie constateerden ze 2 dingen:
- De Single Item Narcissism Scale (SINS) van Sara Kenroth werkt net als de Narcistic Personality Inventory (NPI), die internationaal erkend is door psychologen.
- Terwijl de NPI graadmeter iedereen met narcistische trekjes beoordeeld en indeelt in het narcisme-spectrum, doet de SINS graadmeter iets specifiekers. Deze laatste kapt mensen met een ‘mildere’ vorm van narcisme er meteen uit en dringt meteen door tot de laag ‘ware’ narcisten. Hij pikt ze er rechtstreeks tussenuit.
De conclusie die daarop volgde was helder, volgens Van der Linden:
“Natuurlijk zijn zelfrapportages niet perfect. Mensen kunnen het één zeggen, terwijl de waarheid het ander is. Daarbij vertelt één enkele vraag zoals deze ons niet veel over het ‘type’ narcisme waar we mee te maken hebben, of welke specifieke narcistische trekken er meer uitspringen dan andere. Dit is van belang, aangezien we weten dat verschillende aspecten van narcisme gedrag op verschillende manieren kan beïnvloeden.
Hij vervolgt:
In conclusie betekent dat, dat een systeem met een enkele vraag ons misschien geen gedetailleerd persoonlijk profiel oplevert, maar dat het in het algemeen wel een goed meetinstrument lijkt.”
Overtuigd? De wetenschappelijke wereld in elk geval wel. Probeer het dus gerust eens uit. Misschien niet rechtstreeks naar je vervelende baas toe, maar wanneer je narcisme-vermoedens hebt over een vriend of bekende: stel die vraag!
Blijkt dat je een narcist in je omgeving hebt? Lees hier hoe je daar (verrassend genoeg) mee omgaat.
Hoe omgaan met een narcist?
Heb jij een narcist in je omgeving? Vraag je jezelf af ‘heb ik een relatie met een narcist?’. Of verdenk je dat je baas er een is? En bemoeilijkt dit de communicatie? Lees dan eens dit artikel. Daarin lees je hoe je kunt omgaan met iemand die narcistische trekken heeft.
Verder lezen over omgaan met mensen of collega’s die lastig in de omgang zijn, check dan ook zeker eens deze artikelen:
- Je laten beïnvloeden door negatieve vrienden of partner — zó gevaarlijk is het
- Slechte vrienden – Ken of ben je er één? (Check de 4 signalen!)
- Behulpzaam zijn zonder jezelf op te offeren — 4 ½ tip
Wat je nog meer kunt doen: sterker in je schoenen staan
Omgaan met een narcistische man of vrouw kan intimiderend zijn. Hij of zij kan fel uit de hoek komen of jou het gevoel geven dat je (mening) er niet toe doet. Dat doet iets met zelfvertrouwen. Nu heb je natuurlijk geen invloed op een ander — en probeer dat ook niet, want onderhandelen met een narcist is als praten tegen een muur: het levert niets op en put jou enkel uit.
Wel kun je ervoor zorgen dat zijn of haar gedrag minder diep bij jou doordringt. Door te werken aan je weerbaarheid, zelfvertrouwen en eigenwaarde. Dat is wat we jou bij een cursus Assertiviteit willen leren.
Je gaat aan de slag met een expert op assertiviteitsgebied en leert technieken en methoden waarmee je voorkomt dat een narcist alle energie uit jou zuigt. Want: kan een narcist alleen zijn? Nee, zij zullen opzoek gaan naar personen die zij kunnen beïnvloeden of hun gevoel van eigenwaarde kunnen versterken. Voorkom dat jij het slachtoffer wordt, en volg een 1-daagse training Assertiviteit.
Wie zijn wij? | Assertiviteitstraining
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van time management, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
