Hoe voorkom je dat je collega over je grenzen heen gaat? Dat je extra taken aanneemt terwijl je agenda al uit zijn voegen barst? Assertief word je niet van de ene op de andere dag. Maar met oefenen kom je wel een heel eind. Met deze 5 praktische oefeningen voor assertiviteit kun jij vandaag nog aan de slag.
Op het werk kom je geregeld in situaties terecht waarin jij voor jezelf moet opkomen. Uiteindelijk heeft iedereen op het werk eigen belangen. Ook komt iedereen op allerlei manieren op voor zijn belangen. Bijvoorbeeld je leidinggevende die vraagt of jij wat extra werk kunt pakken om bepaalde doelen te bepalen. Of de collega die een nieuw project naar zich toe trekt dat goed staat op haar cv. Maar ook die collega die aangeeft dat het werk haar te veel is en die jou vraagt om iets van haar over te nemen.
Daarom is niets zo belangrijk als dat ook jij van je laat horen. Niet om tegen de anderen op te boksen. Wel om jouw persoonlijke belangen te laten blijken en om jouw mening te geven, want jij bent uiteindelijk de enige die dat kan doen.
“Ja maar, ik ben niet assertief!” is misschien wel je eerste gedachte. Maar assertief gedrag is niet iets wat je in je hebt of niet.
Heb jij altijd al assertiever willen zijn? Goed nieuws: assertief gedrag kun je jezelf kunt aanleren door eraan te werken. Zowel op het werk als daarbuiten. Er zijn talloze manieren waarop je oefeningen voor assertiviteit kunt oppakken. Zelfs dagelijks. Een paar voorbeelden:
- Kap een ongevraagd telefoontje af zonder je daarvoor te excuseren.
- Geef aan een collega aan dat je niet tevreden bent over de kwaliteit van haar input.
- Vraag in de rij voor de kassa of je voor mag gaan.
- Ga niet mee naar een bepaalde film die niet jouw smaak is.
- Probeer nee te zeggen zonder jezelf daarvoor te excuseren.
Assertief vs. agressief gedrag
Maar assertief gedrag, is dat dan niet egoïstisch of zelfs agressief?
Begrijpelijk dat je dat denkt, want je bent niet de eerste die assertief gedrag verwart met agressief gedrag. Maar realiseer je dat assertief gedrag niets te maken heeft met grof zijn of over andere mensen heen lopen. Integendeel, assertief gedrag is vaak prettig voor beide kanten. Je geeft je grens aan, waardoor de ander ook duidelijkheid krijgt. Dat doe je ook nog eens op een respectvolle manier met oog voor jezelf en voor de ander.
In die zin is er een verschil tussen assertief en agressief zijn. Het verschil zit hem vooral in de manier waarop je voor jezelf opkomt. Agressief zijn betekent dat je iets opeist vanuit je eigen belangen zonder oog te hebben voor de wensen van een ander.
Om het concreet te maken:
- Agressief gedrag: “Houd eens op met steeds werk op mij afschuiven! Ik ben er helemaal klaar mee.”
- Assertief gedrag: “Ik vind het niet fijn als je me extra werk doormailt zonder eerst te overleggen of dat past. Ik heb liever dat je aan me vraagt of ik daar wel tijd voor heb.”
Dat klinkt een stuk prettiger en opbouwender. Je kunt dan ook prima assertief zijn in bepaalde situaties zonder de ander te kwetsen.
Passief agressief en subassertief gedrag
Naast agressief en assertief gedrag, bestaat er trouwens ook nog zoiets als passief agressief of subassertief gedrag. Die typen gedrag gaan we in dit artikel niet uitgebreid behandelen. Wel geven we je graag een voorbeeld van beide soorten reacties:
- Passief agressief gedrag: “Ik kan je natuurlijk wel vragen om me geen extra werk meer te geven. Maar ja, ik weet dat je mijn feedback toch niet iets zal doen. Dus laat maar!”
- Subassertief gedrag: “Zou je misschien een volgende keer – en je moet het zeggen als je het niet wilt – maar ik denk dat het wel goed is als je een volgende keer even checkt of ik tijd heb. Maar alleen als dat je lukt en als je het oké vindt, hoor.”
Voor jezelf opkomen, hoe doe je dat?
Maar goed, dan is de volgende vraag natuurlijk hoe je dat aanpakt. Hoe kun je assertief zijn? Of beter nog: hoe kun je dat worden als voor jezelf opkomen niet je tweede natuur is?
Range of acceptable behavior
Sociaal psycholoog Adam Galinksy vertelt in zijn TED-talk over “the range of acceptable behavior”. In elke specifieke situatie is assertief gedrag in meerdere of mindere mate mogelijk. Stel dat een collega iets doet wat je niet fijn vindt, dan heeft diegene vast liever dat je dat persoonlijk tegen haar zegt dan dat je het en plein public in de groepsapp zet. In die laatste situatie wordt assertief gedrag minder geaccepteerd.
Galinsky’s tactieken om voor jezelf op te komen
Als je niet gewend bent om assertief te zijn, verwachten mensen ook in mindere mate dat jij assertief gedrag vertoont. Er wordt daardoor misschien minder van je geaccepteerd. De truc is dan om jouw “range of acceptable behavior” uit te breiden. Stap voor stap. Door handige tactieken daarvoor te gebruiken.
Adam Galinsky noemt daarvoor o.a. de volgende tactieken:
- Begin met opkomen voor anderen in plaats van voor jezelf (het mama bear effect). Mensen zullen dit je minder snel kwalijk nemen dan als je direct voor jezelf opkomt. Een goede eerste oefening!
- Bekijk de situatie vanuit het perspectief van de ander. Laat blijken dat je ook oog hebt voor de visie van de ander. Zo kun je assertief en vriendelijk tegelijk zijn.
- Geef de ander een keuze uit meerdere opties. Daardoor komt het minder snel over alsof jij één bepaalde mening doordrukt.
- Maak gebruik van je expertise. Geef aan vanuit welke ervaring of achtergrond je iets zegt. Oftewel: onderbouw iets op basis van jouw kennis en kunnen. Ook dat helpt om mensen gedrag van jou te laten accepteren.
5 oefeningen voor assertiviteit op het werk
Naast die tactieken, is assertiviteit vooral een kwestie van oefenen, oefenen en nog meer oefenen. Hoe vaker jij assertief gedrag laat zien, hoe meer het ook vertrouwd zal gaan voelen. Voor jezelf. En voor collega’s en andere mensen om je heen.
Daarom volgen hieronder 5 oefeningen voor assertiviteit waarmee jij op het werk kunt oefenen. Probeer eens gedurende 5 weken elke week één van deze oefeningen in de praktijk te brengen. Want assertiever worden, kun je alleen door er blijvend mee aan de slag te gaan.
Oefening 1: nieuwe taak
Laten we beginnen met een positieve oefening, die je heel wat leuks kan opleveren. Er is vast een bepaalde taak of klus die jij graag wilt oppakken op het werk, maar die nu nog niet tot je takenpakket behoort. Oefen met jouw wensen kenbaar maken door aan je leidinggevende te vragen of jij een bepaalde taak op je mag nemen. Doe een voorstel, leg uit waarom je dit graag wilt en vraag of je ermee aan de slag mag gaan.
Oefening 2: ‘nee’ zeggen tegen werk
Je kent het vast wel: je barst van het werk, maar toch krijg je er een extra taak bij op je al overvolle bordje. Voor dat laatste ga je bij deze oefening een stokje steken. Geef eerlijk aan je collega of werkgever aan dat je ergens geen tijd voor hebt. Zeg ‘nee’ en vertel dat je op dit moment geen tijd hebt. Verder hoef je je daar niet voor te verantwoorden. Excuses bedenken is al helemaal niet nodig. ‘Nee’ is ook al een antwoord op zich.
Lees op onze site 3 tips om te oefenen met ‘nee’ zeggen. Alvast een tipje voor de sluier: begin met je auto-response te veranderen. Laat een verzoek even rusten en kijk eerst kritisch in je agenda voordat je volautomatisch ‘ja’ over je lippen perst, terwijl je ‘nee’ denkt.
Oefening 3: ongevraagde feedback
Je hebt vast ooit meegemaakt dat je iets belangrijks vindt van een bepaald voorstel of resultaat, maar dat er niet naar jouw mening wordt gevraagd. Bij deze oefening ga je een keer wél de feedback uitspreken die op het puntje van je tong ligt. Geef jouw mening over een bepaald voorstel of resultaat en wees daarin eerlijk – ook als je niet 100% positief bent. Geef je feedback op een fijne prettige manier die wel effect, maar geen scheve gezichten oplevert (zie deze 5 stappen voor feedback geven). Zo help je er de ander juist mee door jouw mening te geven.
Oefening 4: geen verzwakkend taalgebruik
Als je het lastig vindt om assertief te zijn, ben je misschien van nature geneigd om je taalgebruik wat te verzwakken.
Kijk maar eens naar deze twee voorbeeldzinnen:
- “Kun jij deze taak misschien van me overnemen?”
- “Zou jij misschien, als je toevallig tijd en zin hebt, deze taak voor me kunnen overnemen? Maar alleen als het past, hoor.”
Bij welke zin zou jij eerder geneigd zijn om ‘ja’ te zeggen? Heel goed, waarschijnlijk bij de eerste zin! Die is een stuk krachtiger geformuleerd en bevat geen twijfelwoorden of verzwakkend taalgebruik.
Daag jezelf daarom eens uit om een dag lang geen verzwakkende woorden te gebruiken als je iets vraagt. Niet in e-mails en ook niet in gesprekken. Probeer jezelf steviger te uiten en kom op voor wat jij wilt. Vermijd daarbij onnodige woorden als ‘misschien’, ‘zou kunnen’, ‘alleen als het past’ en dat soort taal.
Oefening 5: hulp vragen
Zoals collega’s jou vast zo nu en dan om hulp vragen, zo kun jij ongetwijfeld ook wel eens hulp van anderen gebruiken. Oefen daarmee door zelf een collega om hulp te vragen. Vraag of diegene iets van je kan overnemen of vraag om uitleg – net waar jij behoefte aan hebt. Bereid eventueel voor jezelf even voor hoe je dit wilt verwoorden. Het liefst zonder verzwakkende woorden natuurlijk – om maar meteen oefening 4 ook in de praktijk te brengen.
Cursus assertiviteit: leer hoe je assertief wordt in 1 dag
Ben jij ook enthousiast geworden om te oefenen met assertiviteit? Op het werk én in situaties buiten de (virtuele) kantoormuren? Wij helpen je graag om hier nog meer stappen in te zetten. Volg onze cursus assertiviteit en leer in 1 dag hoe jij voor jezelf opkomt op een manier die werkt.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
