Overal wordt beweerd dat negatief denken omzetten naar positief denken de juiste aanpak is bij omgaan met de meeste problemen, maar negatief denken kan óók een goede aanpak zijn. Eentje die zelfs heel goed werkt om als pessimist makkelijker door het leven te gaan. Zolang je het ‘slecht denken’ maar op de goede manier doet – met strategisch pessimisme.
De neiging om pessimisme te willen omzetten in een flinke lading optimisme zit diepgeworteld in onze samenleving. “Ah nee, joh. Het komt wel goed! Geen zorgen. Je gaat echt knallen bij die presentatie! Staande ovaties ga je krijgen!” Het zijn geen ongewone reacties op iemand die het even niet ziet zitten of bang is om te falen.
Het is een techniek die ruim zestig jaar geleden ontstaan is, mede door het beroemde boek ‘The Power of Positive Thinking’ van Norman Vincent Peale dat stamt uit 1956.
Zijn credo was: “Stamp in je hoofd dat je een succesnummer bent.”
Maar dat blijkt helemaal niet zo goed te werken als al die decennia gedacht werd. Het blijkt zelfs een tegenovergesteld effect te hebben, wanneer je negatieve gedachtes probeert te onderdrukken met geforceerd optimisme.
Psychisch onderzoek heeft aangetoond dat het onderdrukken of wegwuiven van negatieve gedachten en gevoelens (“Hup, weg met die zorgen. Veeg je tranen weg, de schouders eronder.”) helemaal geen goed idee is. Het zorgt er juist voor dat het verwerkingsproces langer en heftiger is. Negatieve gevoelens en gedachten wegstoppen werkt niet – feit.
Het is ook logisch, als je denkt aan het bekende principe van de roze olifant. Als ik zeg “Denk niet aan een roze olifant”, waar denk je nu dan aan? Exact. De roze olifant. Hij is niet te onderdrukken, net zoals dat niet werkt met negatieve gedachten.
En het is niet alleen dat het niet werkt, het werkt ook nog eens averechts. Het rouwproces duurt volgens het onderzoek extra lang wanneer je het onderdrukt. Dat principe is te vergelijken met een strandbal die je onder water probeert te houden. Je weet ook wat er gebeurt als je hem weer loslaat? Hoe dieper je de bal probeert weg te drukken, hoe harder hij even later weer omhoog spat – met wat pech recht in je gezicht. Je negatieve gedachtes wegdrukken of wegwuiven met positieve mantra’s hebben hetzelfde effect.
Oliver Burkeman, auteur van het boek ‘Het Tegengif: Geluk voor Mensen die een Hekel Hebben aan Positief Denken’ (2012), kwam daarom met een sterk tegengeluid op Peale’s verouderde ‘Power of Positive Thinking’-principe.
In deze video legt Burkeman uit hoe het zit met negatief denken en waarom het ‘wegdenken’ of onderdrukken met optimisme niet altijd werkt:
Zijn theorie wordt niet alleen onderbouwd door bovenstaand onderzoek over het langere rouwproces door positief denken. Hij kan rekenen op de steun van tal van onderzoeken.
Julie Norem en Nancy Cantor bijvoorbeeld, stuitten per toeval op dit fenomeen in hun onderzoek ‘Defensive Pessimism: Harnessing Anxiety as Motivation’ (1986) waar zij tot dezelfde verrassende ontdekking kwamen over de mogelijke positieve werking van pessimisme:
“In eerste instantie vroeg ik me af hoe pessimistische mensen het zo goed deden ondanks hun negatieve instelling. Na een hele tijd pas begon ik te beseffen dat ze het zo goed deden dankzij hun pessimisme…
Negatief denken zette angst bij hen om in actie. Door het ergste scenario voor de geest te halen motiveerden zij zichzelf om voorbereid te zijn en nog meer hun best te doen.” – Julie Normen, wetenschapper in het onderzoek ‘Defensive Pessimism: Harnessing Anxiety as Motivation’ (1986)
Julie Norem was zo onder de indruk van deze ommezwaai in het denken dat ze het vastlegde in haar boek ‘The Positive Power of Negative Thinking’ (2002). Hierin noemt ze deze manier van een voordeel halen uit negatief denken ‘defensief pessimisme’ of ‘strategisch pessimisme’.
Strategisch pessimisme, hoe werkt dat?
Maak jij je altijd zorgen over vanalles en nog wat? Over wat er mogelijk kan gebeuren, over de toekomst, over iets wat je te wachten staat, of iets dat je misschien te wachten staat? Of heb je last van faalangst? Probeer je negatieve instelling dan niet te onderdrukken met allerlei positieve mantra’s, maar werk ze juist wat verder uit.
Ontleed je negatieve gedachtes en gevoelens compleet. Ga er dieper op in. Maak ze concreet. Maak ze realistisch.
Oké, dus je gaat die presentatie compleet verknallen. Hoe ga je dat doen? Ga je je slides vergeten? Of nog erger: je eigen naam? Stotteren? Ga je uitgelachen worden? Wat is het ergste dat je kunt bedenken? Bedenk je daarna hoe realistisch deze scenario’s zijn en hoe groot de kans is dat ze daadwerkelijk gaan gebeuren. Niet heel groot, gok ik zo.
Maak je je over het algemeen veel zorgen en niet specifiek over een presentatie, dan is dit misschien een betere techniek voor jou:
Stel jezelf de vraag: “Heb ik nu een probleem?”
Het antwoord: waarschijnlijk niet. Je zorgen en pessimisme gaan meestal over zaken die (mogelijk) in het verschiet liggen en waarvan je de uitkomst (nog) niet kent. Of over zaken uit het verleden waar je al lang geen invloed meer op hebt.
Door jezelf deze vraag te stellen maak je je negatieve gedachten opnieuw concreet, waarmee je hem ontkracht.
Zo gebruik je je negatieve gedachtes in je voordeel, doordat je er voor zorgt dat ze concreet en ontkracht worden en ze je zelfs motiveren om oplettend te blijven en extra je best te doen, zoals Norman eerder al zei.
Dat is de sleutel tot negatief denken positief laten uitpakken: geen optimist proberen te zijn en je pessimisme onderdrukken, maar je pessimisme gebruiken als iets positiefs zoals motivatie en realistisch inzicht.
Goed nieuws: je hoéft dus geen optimist te zijn
Alle pessimisten kunnen weer opgelucht ademhalen, negatief denken omzetten naar positief denken hoeft dus niet! Optimisten mogen lekker optimistisch zijn, zolang pessimisten dat maar niet hoeven te doen. Zij moeten simpelweg op een andere manier met hun gedachtes omgaan – zonder ze te onderdrukken:
“Of iets je gaat lukken is geen kwestie van positief of negatief denken, maar eerder of ze voor de juiste strategie kiezen die past bij hun denkwijze.” Dat schrijven psychologen Heide Grant Halvorson en Tory Higgins in het boek ‘Focus’ (2014). “Het is de juiste vorm die het verschil maakt.”
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
