Assertief zijn: wat is het en waarom moet jij het leren?

Heb je moeite met nee zeggen? Houd je je mond wanneer je eigenlijk wat wilt zeggen? Ontwijk je elke vorm van conflict als de pest? Dan is het tijd om te stoppen met dat gedoe en te leren hoe je assertief kunt zijn. Assertiviteit is niet alleen handig, het is onmisbaar – zowel privé als op je werk. Hier lees je wat assertiviteit écht inhoudt, wat het níet is, en waarom je het onder de knie moet krijgen. Oh, en natuurlijk krijg je wat praktische tips waar je meteen mee aan de slag kunt. Geen excuses meer.

Wat komt aan bod:

1. Wat betekent assertief zijn? 
2. Wat levert assertief zijn je op? Meer zelfvertrouwen
3. Assertief worden? 7 tips om eindelijk voor jezelf op te komen
4. Conclusie: tijd om je stem te laten horen
5. Veelgestelde vragen over assertief zijn

Wat betekent assertief zijn? 

Wat is de betekenis van assertief? Meer dan alleen ‘voor jezelf opkomen’ Als je ‘assertief’ opzoekt in het woordenboek, krijg je iets als ‘voor jezelf durven opkomen’. Klinkt prima, toch? Maar daar zit meer achter. 

Assertiviteit is namelijk ook je mening geven, je grenzen bewaken en je gevoelens uiten. Maar let op: dat doe je zonder anderen onder de bus te gooien. Je zegt wat je denkt, maar wel op een respectvolle en duidelijke manier. Je komt voor jezelf op, zonder de belangen van anderen compleet te negeren.

“Maar is assertief zijn niet negatief dan?”

Nee hoor. Het lijkt misschien nobel om altijd anderen voor te laten gaan, conflicten te vermijden en de schijn van harmonie te bewaren, maar je doet vooral jezelf tekort. 

Jouw mening en grenzen zijn namelijk net zo belangrijk, en als je die steeds opzijschuift, levert dat stress op. Anderen vinden het op de korte termijn misschien handig dat jij alles overneemt en altijd meebuigt, maar wat krijg jij ervoor terug? Behalve een compliment hier en daar, waarschijnlijk vooral een vol bord en vermoeidheid.

Op de lange termijn is het prijskaartje ook flink: je werk stapelt zich op, je maakt fouten, raakt overprikkeld, en je ergert je dood aan die vriend(in) die wél altijd aan zichzelf denkt. Voordat je het weet, zit je met een burn-out of andere mentale klachten opgescheept.

Dus ja, assertief zijn is absoluut positief. Het geeft je zelfvertrouwen, je krijgt meer gedaan en voelt je stukken beter. En ook de mensen om je heen hebben er baat bij. 

Is assertief positief of negatief? Positief! Door duidelijk te zijn over wat je wilt en nodig hebt, weten anderen precies waar ze aan toe zijn. Mensen waarderen eerlijkheid, zolang je het op een constructieve manier brengt. Uiteindelijk worden we daar allemaal beter van.

Toch heeft assertiviteit soms een slechte naam, omdat het vaak verward wordt met agressiviteit. Maar laten we duidelijk zijn: assertief zijn is niet hetzelfde als met een gestrekt been erin gaan.

Assertief ≠ agressief

Assertief zijn betekent niet dat je als een bulldozer over andermans mening heen walst, jouw wil erdoorheen drukt of jezelf opstelt als de baas van alles. Dat heet agressief zijn. Net zo goed betekent assertief zijn niet dat je jezelf wegcijfert, onderdanig bent en alleen maar bezig bent met wat anderen willen. Dat is dan weer subassertief gedrag. En wat is dat?

Ben je subassertief? Dan ben je waarschijnlijk onzeker over wat je te zeggen hebt, bang om afgewezen te worden, of misschien opgevoed met het idee dat je vooral bescheiden moet zijn en niet mag opvallen. 

Assertief tegenovergestelde: agressiviteit en subassertiviteit. Assertief zijn zit dus precies tussen deze twee extremen in. Je houdt rekening met de ander, maar vergeet jezelf niet. Zie het als de perfecte balans: je luistert naar anderen, maar laat ook jouw stem horen. 

Wat levert assertief zijn je op? Meer zelfvertrouwen

Als je niet assertief bent, heb je waarschijnlijk al aan den lijve ondervonden wat de gevolgen daarvan zijn. Tijd om het roer om te gooien. Assertief zijn heeft namelijk een hoop voordelen. In je privéleven zul je merken dat je relaties verbeteren. Ironisch, want waarschijnlijk ben je juist bang om assertief te zijn omdat je wilt dat mensen je aardig vinden. Maar eerlijk is eerlijk: hoe kunnen ze je écht waarderen als jij niet zegt wat je werkelijk denkt of voelt?

Door assertiever te worden, zal je zien dat mensen je serieuzer nemen, je meer respecteren, en daadwerkelijk rekening met je houden. Je zelfvertrouwen krijgt een boost, en met meer zelfvertrouwen wordt alles gewoon beter. 

Als je leert je grenzen aan te geven en op tijd ‘nee’ te zeggen, houd je energie over voor wat er écht toe doet: je relatie, gezin, hobby’s of een sport. Dit alles zorgt voor meer balans en geluk in je leven.

Assertief op het werk: dit levert het je op

Nu over naar de werkvloer. Hier kan assertiviteit je redding zijn. Ben je dat eeuwige ‘ja-knikken’ zat? Wil je niet meer eindigen met alle rotklusjes of brandjes blussen omdat je bang bent ‘moeilijk’ gevonden te worden? Word assertief: 

Door helder je grenzen aan te geven voorkom je dat je opgebrand raakt, simpelweg omdat je niet langer overloopt van taken die niet bij jou horen. Je takenpakket wordt overzichtelijker, en belangrijker: je doet het werk dat je leuk vindt. Daardoor stijgt je werkplezier, en plezier in je werk straalt door naar alles wat je doet.

Daarnaast, en dit is een grote, assertiviteit zorgt ervoor dat je opvalt. Als jij je goede ideeën deelt en niet bang bent om je mening te geven, zien mensen je. Je leiderschapskwaliteiten worden sneller erkend, wat zomaar kan leiden tot promoties of nieuwe kansen. En ja, assertiviteit komt ook goed van pas bij salarisonderhandelingen. Als je zelf niet durft te vragen om wat je waard bent, doet niemand het voor je.

Dus, waarom blijf je stil? Laat van je horen. Dat betekent niet dat je een eikel moet zijn – integendeel. Het gaat om respectvol en duidelijk opkomen voor jezelf. En dan kun je alsnog die ‘aardige’ collega zijn. Het gaat om jezelf serieus nemen.

Assertief worden? 7 tips om eindelijk voor jezelf op te komen

Laat ik één ding duidelijk maken: assertiviteit is geen aangeboren talent dat je óf hebt óf niet. Het is een vaardigheid. En net zoals je gitaar leert spelen of leert hardlopen, kun je assertief leren communiceren. Dus stop met denken dat je ‘nou eenmaal niet zo bent’, en ga aan de slag.

1. Denk na over wat écht belangrijk voor jou is

Voordat je iets kunt zeggen over wat je wilt of voelt, moet je natuurlijk wel eerst weten wat dat precies is. Klinkt logisch, toch? Maar als je jarenlang een pleaser bent geweest, ben je waarschijnlijk gewend om met de wind mee te waaien. Je doet wat anderen willen en denkt nauwelijks na over je eigen wensen en gevoelens. Dus ja, dat vereist oefening. Het is tijd om af en toe even stil te staan en jezelf af te vragen: “Wat wil ik nu écht?” Alleen zo kun je leren je eigen stem te vinden en deze te gebruiken.

In mijn nieuwe boek ‘Full focus op wat écht belangrijk is’ duik ik hier verder op in. Daarin ontdek je stap voor stap wat er echt voor jou toe doet, maar vooral ook hoe je hier tijd en energie voor vrijmaakt. Zodat jij eindelijk toekomt aan wat jij belangrijk vindt, in plaats van je te laten leiden door anderen of de waan van de dag.

2. Start met assertief communiceren

Assertief communiceren, hoe pak je dat aan? Tijd om te stoppen met vage zinnetjes en uitvluchten. Het ik-model is een handige methode om jezelf eens écht duidelijk te maken, zonder dat je in de aanval gaat. Het werkt zo: begin met de feiten (wat is er nu precies gebeurd), leg dan uit wat voor effect dat op jou heeft, vertel waarom het zo’n impact op je heeft, en sluit af met wat je graag anders wilt zien. Klinkt simpel? Is het ook. Maar je moet het wel dóen.

En ja, er zijn nog andere manieren om assertief te communiceren:

1. Actief luisteren: En nee, dat betekent niet af en toe knikken terwijl je in je hoofd je reactie al aan het voorbereiden bent. Luister écht. Vraag door als iets niet duidelijk is. Mensen merken het als je alleen maar doet alsof je luistert.
2. Geef constructieve feedback: Zeg niet alleen wat er mis is, maar ook wat beter kan. En nog belangrijker: sta open voor de feedback die je zelf krijgt. Dit is geen eenrichtingsverkeer.
3. Stop met twijfeltaal: Weg met woorden als ‘misschien’, ‘denk ik’, ‘mogelijk’ en al die andere vage termen. Je wilt duidelijk overkomen? Dan moet je duidelijk praten. Assertiviteit draait om zeggen wat je bedoelt, zonder eromheen te draaien.

3. Wat je zegt is belangrijk, maar hóe je het zegt, is alles

Met een rechte rug, schouders naar achteren en oogcontact bereik je meer dan je denkt. Niet alleen voel je je zelfverzekerder, je straalt het ook uit. Dit zorgt ervoor dat anderen je serieus nemen. Simpel gezegd: als je eruitziet alsof je meent wat je zegt, gaan mensen vanzelf luisteren. En ja, dat betekent ook dat ze je eerder serieus nemen.

4. Zeg vaker ‘nee’ tegen verzoeken van anderen

Veel mensen raken uitgeput door een gebrek aan assertiviteit. Ze zeggen te vaak “ja” tegen verzoeken van anderen, waardoor ze hun eigen prioriteiten uit het oog verliezen. In mijn boek ‘Full Focus op wat écht belangrijk is’ benoem ik hoe we vaak handelen vanuit impulsieve reacties op externe stimuli, zoals e-mails, verzoeken van anderen of deadlines – puur vanuit emotie.

Assertief zijn betekent dat je de regie over je aandacht en energie terugneemt.

Het gevaar van constant reageren op verzoeken van anderen is namelijk niet alleen vermoeiend, maar leidt ook tot versnippering van je aandacht en een afname van productiviteit. Assertiviteit helpt je om jezelf te beschermen tegen deze constante druk en ruimte te creëren voor focus en deep work! Zeg daarom vaker ‘nee’, zeker wanneer iets niet dringend en belangrijk is:

• Oefen korte, directe antwoorden: Je hoeft je nee niet altijd uit te leggen. Een simpel “Nee, dat gaat niet lukken” of “Dat past niet in mijn schema” is vaak voldoende.
• Of begin met iets positiefs, zeg dan nee, en sluit af met iets positiefs. Een assertief voorbeeld: “Ik waardeer dat je aan mij denkt, maar ik moet het nu even laten schieten. Misschien een andere keer?”
• Blijf bij je nee: Mensen kunnen soms proberen je te overtuigen. Wees vriendelijk maar standvastig. Zeg bijvoorbeeld: “Ik begrijp het, maar ik kan het echt niet doen.”

5. Wees niet bang om onaardig gevonden te worden

Je bent niet op de wereld gezet om iedereen tevreden te houden. Als je voortdurend ‘ja’ zegt terwijl je ‘nee’ bedoelt, verlies je niet alleen jezelf, maar mensen zullen je ook minder respecteren. Assertief zijn betekent niet dat je onaardig bent, het betekent simpelweg dat je duidelijk je grenzen aangeeft. En geloof me, daar zullen mensen uiteindelijk alleen maar meer respect voor hebben.

En hé: als je een grens stelt, doe dat dan rustig en met vertrouwen. Hoe meer je twijfelt, hoe eerder mensen over je heen lopen. Kalm blijven zorgt ervoor dat je boodschap duidelijk en overtuigend overkomt, zonder dat je jezelf verliest in emoties.

6. Oefenen, oefenen, oefenen

Zoals bij elke vaardigheid geldt: oefening baart kunst. Ja, in het begin voelt het ongemakkelijk en misschien zelfs geforceerd, maar hoe vaker je het doet, hoe makkelijker het wordt. Uiteindelijk moet assertief zijn een tweede natuur worden, iets waar je niet eens meer bij hoeft na te denken. Maar verwacht geen wonderen binnen een dag. Je hebt tijd en geduld nodig om dit onder de knie te krijgen. Dus: geen smoesjes en begin gewoon.

Bonustip: oefen in ‘veilige’ situaties Durf je nog niet assertief te zijn tegenover je naasten, uit angst dat hun beeld van jou verandert? Oefen dan in situaties die geen langetermijngevolgen hebben. Zeg duidelijk ‘nee’ tegen de verkoper aan de deur of vraag die brutale voordringer in de supermarkt om achteraan te sluiten. Mensen die je nooit meer ziet, zijn perfect oefenmateriaal.

7. Geef jezelf de ruimte om fouten te maken 

En tot slot: verwacht niet dat je van de ene op de andere dag een assertiviteitsexpert bent. Er zullen momenten zijn waarop je terugvalt in oude gewoonten. Dat is oké. Wees mild voor jezelf, leer van je fouten, en blijf oefenen. Elk moment is een nieuwe kans om sterker in je schoenen te staan.

Conclusie: tijd om je stem te laten horen

Nu weet je precies wat je te doen staat. Assertiviteit is geen optie, het is een must. Je kunt niet blijven hopen dat mensen vanzelf begrijpen wat je wilt of dat alles gewoon goedkomt als je maar aardig genoeg bent. Dat werkt niet. Wil je serieus genomen worden, zowel privé als op het werk? Dan is het aan jou om te zeggen wat je denkt, zonder je schuldig te voelen of eromheen te draaien.

Rechte rug, duidelijke taal, en weten wat je wilt. Dat is waar het om draait. Niemand gaat het voor je doen, dus tijd om je schouders te rechten en in actie te komen. En onthoud: assertief zijn betekent niet dat je een eikel moet zijn. Het betekent dat je voor jezelf opkomt met respect voor jezelf én voor de ander. 

Wil je nog meer leren over hoe je je leven vol focus en richting kunt krijgen? Dan is mijn nieuwe boek Full focus op wat écht belangrijk is precies wat je nodig hebt. Hierin geef ik je de tools om je te richten op wat er écht toe doet in je werkleven. Geen excuses meer, tijd om in actie te komen. En als je dagelijks geïnspireerd wilt blijven, volg me dan op Instagram voor tips en inzichten die je scherp houden.

Veelgestelde vragen over assertief zijn

• Wat is assertiviteit?

  Assertiviteit betekent dat je voor jezelf opkomt, zonder de gevoelens van anderen te negeren. Dit is geen vrijbrief om als een bulldozer je eigen mening door te drukken. Je zegt wat je denkt, maar houdt het netjes.

• Wat betekent assertief zijn?

  Volgens het woordenboek is assertief zijn simpelweg ‘voor jezelf op durven komen’. Zelfverzekerd, mondig en weerbaar, allemaal mooie termen. Maar onthoud: assertief zijn doe je altijd met een vleugje beleefdheid.

• Waarom is assertiviteit belangrijk?

  Assertiviteit zorgt ervoor dat je duidelijk bent en krijgt wat je nodig hebt, zonder drama. Je maakt het voor jezelf én anderen makkelijker. Want wie wil er nou niet gewoon weten waar ze aan toe zijn?

• Hoe ben je assertief?

  Wat is goed assertief gedrag? Assertief zijn is simpel: zeg wat je vindt, wees eerlijk en oprecht, met als belangrijke kanttekening dat je ook altijd respectvol en beleefd bent.

• Hoe verschilt assertiviteit van agressiviteit?

  Agressiviteit is alleen maar “ik, ik, ik!” en iedereen aan de kant. Sub-assertiviteit is “nee, nee, nee!” en jezelf totaal wegcijferen. Assertiviteit zit ertussenin: je komt voor jezelf op, maar je vergeet de ander niet.

• Hoe kan ik assertiever worden?

  Begin met vaker “nee” zeggen. En bedoel ook echt nee. Zeg wat jíj denkt, niet wat je denkt dat de ander wil horen. Feedback geven? Doe het met een glimlach, maar wees duidelijk.

• Wat zijn voorbeelden van assertieve communicatie?

  Waaruit blijkt dat je assertief bent? Je kunt…

  • “Nee” zeggen zonder schuldgevoel.
  • Je ideeën in een vergadering op tafel leggen.
  • Stoppen met steeds “sorry” zeggen voor dingen waar je geen schuld aan hebt.
  • Een vriend(in) aanspreken als iets je dwarszit, maar wel respectvol.
  • Bij je standpunt blijven, ook als de ander een sterke mening heeft.

• Hoe zeg ik assertief nee zonder me schuldig te voelen?

  Nee zeggen tegen een ander is ja zeggen tegen jezelf. Hou dat in je achterhoofd. Wees duidelijk: geen gedraai, geen twijfelwoorden zoals ‘misschien’. Nee is nee, simpel zat.

• Wat zijn de voordelen van assertief zijn?

  Je krijgt meer voor elkaar, voelt je zelfverzekerder en hebt waarschijnlijk betere relaties. Mensen waarderen eerlijkheid en respect. Bovendien leef je eindelijk zoals jíj het wilt.

• Wat zijn de nadelen van niet-assertief zijn?

  Als je niet assertief bent, laat je anderen over je heen walsen. Je bewaakt je eigen grenzen niet en loopt jezelf voorbij. Dit kan je uiteindelijk ziek maken, zowel mentaal als fysiek.

• Hoe herken ik dat ik niet assertief genoeg ben?

  Als je altijd denkt aan wat een ander wil en je jezelf wegcijfert, ben je niet assertief genoeg. Zeg je ja terwijl je eigenlijk nee bedoelt? Dan heb je werk aan de winkel.

• Hoe kan ik assertiviteit oefenen in mijn dagelijks leven?

  Begin klein. Zeg eens vaker nee, gebruik geen twijfelwoorden en vraag om wat jij wilt. Hoe meer je oefent, hoe makkelijker het wordt.

• Wat zijn enkele technieken om assertiever te communiceren?

  Gebruik “ik”-boodschappen. Zeg wat jíj voelt, zonder de ander aan te vallen. Luister goed, geef constructieve feedback en doe dit alles met een rustige houding.

• Hoe blijf ik assertief in een conflictsituatie?

  Kalm blijven, oogcontact maken en luisteren. Ook als je boos bent, kun je assertief zijn. Praat vanuit jezelf: “Ik voel dit”, in plaats van “Jij doet altijd…”.

• Wat is het verschil tussen passief, agressief en assertief gedrag?

  Passief: je laat alles gebeuren en zegt niks. Agressief: je beukt je door de situatie heen. Assertief: je komt voor jezelf op, zonder de ander onderuit te halen.

• Hoe ben ik assertief zonder onbeleefd te zijn?

  Assertief zijn is niet hetzelfde als lomp en bot. Het betekent dat je eerlijk bent, maar wel beleefd en respectvol. Anderen in hun waarde laten is een must.

• Welke barrières zijn er voor assertiviteit en hoe overwin ik die?

  Veel mensen denken dat assertiviteit een karaktereigenschap is. Fout! Het is een vaardigheid die je kunt leren. Ook bang dat mensen je minder leuk vinden als je assertief bent? Die angst kun je laten varen, mensen waarderen juist je eerlijkheid.

• Hoe bevorder ik assertiviteit in mijn team of organisatie?

  Boek een assertiviteitstraining voor je team. Iedereen leert constructief communiceren en het maakt samenwerken een stuk makkelijker.

• Hoe ga ik om met kritiek op een assertieve manier?

  Kritiek geven én ontvangen hoort bij assertiviteit. Luister naar wat de ander te zeggen heeft, en reageer rustig. Geef aan als je het ergens niet mee eens bent, maar zonder boos te worden.

• Wat zijn veelvoorkomende misverstanden over assertiviteit?

  Mensen denken vaak dat assertief zijn betekent dat je altijd je mening laat horen, of dat het een eigenschap is. Niet waar. Het gaat om respect voor jezelf én de ander.

• Hoe leer ik mijn kinderen assertief te zijn?

  Geef zelf het goede voorbeeld: kinderen doen wat ze zien. Leer ze vriendelijk en duidelijk hun grenzen aan te geven.

• Welke rol speelt zelfvertrouwen in assertiviteit?

  Hoe meer zelfvertrouwen je hebt, hoe makkelijker het is om assertief te zijn. Assertiviteit en zelfvertrouwen versterken elkaar als een goede tandem.

Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit

Wil je efficiënter werken en meer tijd overhouden? Bij Tijdwinst.com weten we daar alles van. Tijdens onze trainingen leer je hoe je je tijd slimmer inzet. Van timemanagement tot effectief thuiswerken, we helpen je graag op weg. Lees er meer over op onze websites en onze blogs, of schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.

• 1-daagse open training Time Management
• 1-daagse online cursus Time management
• 1-daagse training Gesprekstechnieken
• 1-daagse training Feedback geven
• 1-daagse training Assertiviteit
• 1-daagse training Effectief Thuiswerken
• 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken