Er is een groot verschil tussen slachtoffer zijn en jezelf in een slachtofferrol bevinden. De één onderneemt uiteindelijk actie, de ander vindt zichzelf vooral heel zielig. Door verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gevoelens en gedrag kruip je uit die rol. Zo neem je de regie over je eigen leven terug.
Slachtoffer versus ‘slachtoffer’
Laten we beginnen met duidelijk maken dat er een groot verschil is tussen een slachtoffer zijn en in een slachtofferrol kruipen.
Op het moment dat jou iets naars overkomt ben je een slachtoffer. De definitie hiervan is volgens Wikipedia:
“Slachtoffer is een persoon die een schokkende gebeurtenis (buiten de gebruikelijke menselijke ervaring) heeft meegemaakt, daarvan getuige is geweest of erover gehoord heeft en daarbij is gedood of gewond en/of benadeeld, en/of daarop met een intens gevoel van machteloosheid en intense angst heeft gereageerd.”
Dat wens je niemand toe…
In zo’n geval is het dan ook compleet normaal om je gevoelens, zorgen en angsten te delen. Gezond zelfs. Je kwetsbaar opstellen helpt je namelijk helen.
Daarnaast bestaat ook nog de slachtofferrol.
Iemand die zich daarin bevindt, vindt zichzelf een slachtoffer. Hij of zij denkt te zijn aangevallen, gedupeerd of getroffen te zijn door de grote boze wereld. Daardoor wordt er een bepaalde rol aangenomen; één waarbij men zich gedraagt alsof er groot onrecht is aangedaan en dat zij om deze reden getroost of gecompenseerd moet worden.
Een groot verschil dus. Bij de één ben je daadwerkelijk een slachtoffer, bij de ander vindt voornamelijk de persoon zelf dat hij of zij geleden heeft. En nu denk je misschien: “nou en, laat mij mezelf lekker zielig vinden. Ik doe er niemand kwaad mee” — maar dat heb je mis:
Hoe een slachtofferrol aannemen meer schaadt dan je lief is
Jezelf telkens bestempelen en gedragen als slachtoffer zal je niet verder helpen.
Allereerst omdat het je ervan weerhoudt je eigen problemen op te lossen.
Ben jij er van overtuigd dat iets buiten jouw invloed om gebeurt, dan zul je geen actie ondernemen. Sterker nog: je zult een passieve houding aannemen en je onttrekken van je verantwoordelijkheden. In plaats van te leren van je eigen fouten, vermijd en ontken je situaties. Hierdoor loop je tig van groei- en leermomenten mis en kom je geen stap verder in het leven. Niet in je persoonlijke ontwikkeling. Niet in je relaties. Niet op het zakelijke vlak. Je stagneert…
Daarnaast wakkert slachtofferschap een afweermechanisme aan.
In een slachtofferrol kruipen is een uitstekende manier om maar niet aandacht te hoeven schenken aan hoe jij je voelt. Zolang je maar je blik naar buiten richt – en niet op de situatie – hoef jij je niet bezig te houden met nare gevoelens of gedachten. Hierdoor sluit jij je af voor je werkelijke emoties en bouw je een afweermechanisme op. Het gevolg is dat je niet lekker in je vel zit en uiteindelijk te maken kunt krijgen met depressies of angstklachten. Niet gezond…
Tot slot zal het je vriendschappen en relaties verstoren.
Hoewel je naar eigen zeggen je situatie niet kunt verhelpen, weerhoudt dat er jou niet van te pas en te onpas te klagen. En dat levert je in het begin zeker veel aandacht op: je collega’s hebben met je te doen, je familie probeert je op te beuren, en je vrienden zorgen voor je. Toch gaat dit gedrag na een tijdje irriteren. Anderen krijgen het gevoel dat ze in een hulpverlenersrol worden geduwd. Daarnaast weet je het gespreksonderwerp altijd zo te draaien dat het uiteindelijk weer uitkomt op jouw problemen en de nare situatie waar jij in zit. Hierdoor kan men zich haast bezwaard voelen om in jouw bijzijn over eigen problemen en successen te praten. Ontzettend vermoeiend…
Zoals je ziet in die slachtofferrol dus alles behalve constructief — niet voor jezelf, maar ook niet voor anderen. Kruip er dus uit:
4 praktische manieren om verantwoordelijkheid nemen
Jezelf langdurig bestempelen als een slachtoffer zorgt er uiteindelijk voor dat het daadwerkelijk een deel van je identiteit wordt. Jij ziet jezelf als slachtoffer, net als dat sommigen zichzelf zien als ‘moeder’, ‘ondernemer’ of ‘leraar’. Het is deel gaan uitmaken van je bestaan.
Om je daaruit los te wrikken, is de enige oplossing erkenning: toegeven dat iets misschien toch je eigen schuld is. Nadenken over de werkelijke reden waarom iets mis ging. Met andere woorden: eerlijk zijn tegenover jezelf.
… maar dat heeft tijd nodig. Daar zul je een flink wat soul searching voor moeten doen. Tot die tijd heb je wel baat bij een aantal tips; praktische adviezen die jou op de korte termijn helpen bij het nemen van eigen verantwoordelijkheid.
1. Ontwikkel een zero-tolerance voor smoesjes
“Oh, die presentatie ging verschrikkelijk. Maar dat is niet gek. Ik heb ook maar een paar uur slaap gehad, want de buren…”
Het is altijd makkelijk om redenen te verzinnen voor waarom iets niet lukt. Je was moe, die collega werkte niet mee of het weer was slecht. Maar in plaats van externe oorzaken de schuld te geven, heb je er meer aan wanneer je kijkt naar je eigen acties:
Wat heb jezelf gedaan? Wat had je kunnen doen om ‘x’ te voorkomen? Had je dit kunnen zien aankomen? Wat kun je de volgende keer anders doen?
Met andere woorden: neem verantwoordelijkheid voor je eigen acties. Zodra je dat doet blijkt een situatie ineens toch niet zo erg als je in eerste instantie dacht.
2. Wees waakzaam over je hoe jij je tijd spendeert
“Ja, maar zíj́ heeft geen kinderen dus dan kun je inderdaad uren in de sportschool besteden. Ik daarentegen heb…”
Het gras is altijd groener, zeker wanneer je in een slachtofferrol zit. Toch heeft het weinig zin om je te bekommeren over de acties van anderen, wanneer jij zelf geen actie onderneemt. Zo schiet jij er niets mee op wanneer je zeurt over hoe iemand zijn of haar tijd besteedt, wanneer je ondertussen wel zelf kostbare tijd verspild aan social media, ad-hoc klussen of andere tijdvreters.
Voordat je daarom klaagt over hoe weinig tijd/mogelijkheden/contacten jij hebt om zaken uit te voeren, kijk je kritisch naar je prioriteiten. Zijn er zaken die je misschien kunt schrappen of delegeren? Is iets überhaupt wel je aandacht waard?
Pas wanneer jij zeker weet dat jij je met de juiste zaken bezighoudt heb je recht van klagen dat je het druk hebt of zwaar.
3. Vermijd short-cuts
“Pff, ik heb geen zin om die stagair twee maanden in te werken, ik doe het zelf wel weer. Ik ben toch altijd degene die alles hier doet ondanks mijn drukke schema.”
Het zou fantastisch zijn wanneer je minimale effort in iets hoeft te steken om een maximaal resultaat te ontvangen. Dat boek zou binnen twee weken op de planken liggen, binnen één maand zou je bikiniproof zijn, en binnen no time zou je die corner office warmhouden. Helaas vergen zaken tijd en energie. Er is geen magische oplossing om die stagiair binnen één uur in te werken en ook promotie maak je niet binnen een week. Jezelf dan ook ontzettend zielig vinden omdat zaken niet snel genoeg gaan, is gewoonweg onzinnig.
Pas zodra je beseft dat jij ergens moeite en aandacht in moet steken, kun jij die verantwoordelijkheid nemen en uit je slachtofferrol stappen. Stop dus met telkens de makkelijkste weg te kiezen of zaken af te raffelen.
4. Erken je fouten
“Ik begrijp niet waarom ik nooit gekozen wordt voor het leiden van de brainstormsessies. Ik zal wel iets niet goed doen. Maar goed, daar komen we nooit achter eh.”
Verantwoordelijkheid nemen vergt introspectie, we zeiden het al. Daarvoor zul je moeten toegeven dat je iets niet kunt of weet, en vervolgens het heft in eigen handen nemen om daar verandering in te brengen. Sta je echter nooit open voor feedback – je gaat het uit de weg, neemt het niet ter harte of vraagt er nooit zelf om – dan blijf je in die slachtofferrol. En dat mag; maar dan mag je nooit meer klagen over het gebrek van vooruitgang, uitblijven van waardering of beloningen.
Besef dat je feedback, ook al is deze negatief, nodig hebt om te leren. Vraag daarom naar wat je fout deed. Naar wat beter kan. Naar je fouten — en durf ze ook te maken.
Kortom: kruip uit de slachtofferrol
Iedereen heeft problemen, en dat begrijpen we. We zeggen dan ook zeker niet dat jij je nooit rot mag voelen of eens flink mag klagen wanneer het leven tegenzit. Doe dat zeker! Waar wij je op doelen is dat je op een constructieve en positieve wijze die problemen tackelt. Dat je ze erkent. Dat jij je er niet door laat verlammen maar verantwoordelijkheid neemt voor je eigen acties. Dat zorgt er niet alleen voor dat je plezieriger in het leven staat, het helpt je ook groeien.
“Suffering is universal. But victimhood is optional. No one can make you a victim but you. We become victims not because of what happens to us but when we choose to hold on to our victimization.” — Edith Eger, holocaustoverlevende en psychotherapeut
Meer weten? Volg een training Assertiviteit
Je fouten erkennen en je emoties onder ogen komen vergt assertiviteit. Indien je daar moeite mee hebt, kan een cursus onder begeleiding van een expert helpen. Tijdens onze 1-daagse training Assertiviteit leer je daarom tal van praktische manieren om sterker in je schoenen te staan. Zodat je niet alleen die slachtofferrol afleert, maar ook voorkomt dat je er ooit nog in kruipt.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
